ΠΑΠΑΣΣΑΒΑΣ (1850 κατά προσέγγιση)
Στην εκκλησία της Χλώρακας σώζεται ένας παλιός
ασημένιος σταυρός τον οποίο ακόμα μέχρι σήμερα οι ιερείς χρησιμοποιούν. Είναι
σπασμένος και επιδιορθωμένος με εμφανή τα σημάδια της πρόχειρης
επιδιόρθωσης.
Τα παλιά χρόνια επικρατούσε ένα βάρβαρο έθιμο το οποίο
οι Τούρκοι τεχνηέντως διατηρούσαν ανάμεσα στις τάξεις των Χριστιανών. Άν ο
γαμπρός ήταν από άλλο χωριό, για να κάμει τον νταή και να επιβληθεί στα
πεθερικά του και στη νύφη την ημέρα του γάμου εισερχόταν στο χωριό
καβαλικεμένος σε άλογο. Οι χωριανοί της νύφης έπρεπε να τον αναγκάσουν κατά το
έθιμο, να ξεκαβαλικέψει. Άν το κατάφερναν, ο Γαμπρός γινόταν σώγαμπρος, δηλαδή
κατοικούσε στο χωριό. Αν όμως αυτός κατάφερνε να μείνει καβαλικεμένος, τότε η
νύφη ήταν υπόχρεη να τον ακολουθήσει και να ζήσει μαζί του στο δικό του
χωριό.
Με την είσοδο του στο χωριό, τον περίμεναν οι
συγγενείς της νύφης για να τον αναγκάσουν να ξεκαβαλικέψει. Και αυτός όμως
συνοδευόταν από δικούς του ανθρώπους για να τον υποστηρίξουν.
Πιάνονταν λοιπόν στα χέρια, και γίνονταν άγριες
συμπλοκές με ξύλα, μαγκούρες, μαχαίρια, ακόμα καμιά φορά και όπλα. Πολλές φορές
υπήρχαν πληγωμένοι και κάποιες φορές θάνατοι, ενώ πολλές φορές διαλυόταν ο
γάμος και το συνοικέσιο.
Το έθιμο συνέχισε εις όλην την διάρκεια της
Τουρκοκρατίας και σταμάτησε τον καιρό της Αγγλικής κατοχής, επειδή τα αγγλικά
δικαστήρια τιμωρούσαν με μεγάλα πρόστιμα κάθε απόπειρα τέτοιας εμπλοκής.
Ήταν λοιπόν ένα προξενιό που κανονίστηκε να
γίνει από δυο μεγάλες οικογένειες, να παντρέψουν τα παιδιά τους, έναν νέο από
την Έμπα με μια νέα από τη Χλώρακα. Ο γαμπρός ήταν ο Σπύρος απόγονος της πιο
παλιάς και μεγάλης οικογένειας που έφεραν το επίθετο Έλληνας, και η νύφη
η Ελεγγού, κόρη του Τσιυπρή, επίσης μεγάλο και τρανό σόι από τη Χλώρακα.
Όταν θα ερχόταν λοιπόν ο γαμπρός από την Έμπα, ο
Παπασσάβας φρόντισε και συμφώνησε μαζί του να μην έρθει καβαλικεμένος, ώστε να
αποφεχθούν οι τσακωμοί. Όμως όταν την ημέρα του γάμου πληροφορήθηκε πως ερχόταν
στη ράχη του αλόγου του, άρπαξε τον ασημένιο σταυρό, καβαλίκεψε το άλογο του
και όρμηξε να συναντήσει την πομπή. Φτάνοντας τους, με θυμό έριξε τον μεγάλο
ασημένιο σταυρό εναντίον του γαμπρού φωνάζοντας του πως δεν τήρησε την συμφωνία
τους. Ο σταυρός τον βρηκε ξώφαλτσα στο κεφάλι, και παρολίγον να τον σκοτώσει.
Φοβισμένος λοιπόν ο γαμπρός, κατέβηκε από το άλογο του και εισήρθε εντός του
χωριού περπατητός.
Ήταν η τελευταία φορά που επεχηρείθη από γαμπρό
ξενομερίτη να τηρήσει αυτό το έθιμο. Δεν ξανασυνέβηκε, γιατί όταν το 1871, στην
Κύπρο ανέλαβαν την διοίκηση οι Άγγλοι αποικιοκράτες, απαγόρεψαν το έθιμο, και
με τις αυστηρές τιμωρίες που επέβαλλαν στους παραβάτες, σιγά σιγά σταμάτησαν να
το τηρούν.
Ο Παπασάββας απεβίωσε σε νεαρά ηλικία. Απόγονος του
ήταν ο Αλέξανδρος, πατέρας της παπαδιάς Ελένης Παπακώστα. Η γυναίκα του
ξαναπαντρεύτηκε τον Κυριάκο σιαμμά και έκαμε απογόνους τον Λεωνή τον Λιόνταρο
το γνωστό γεροντοπαλίκαρο της Χλώρακας, και την Ελεγγού του Ρωτόκλειτου.
1910. Παπακλεόβουλος Χ΄
Παπαχριστοδούλου.
Χειροτονήθηκε το 1910.
Γεννηθηκε το 1885 και πεθανε το 1956
1912. Παπαχαρίδημος Χ΄Σταυρινού
Χειροτονήθηκε το 1912,
απεβίωσε το 1952
1922. Παπάγιωρκης Νικόλα.
Χειροτονήθηκε το 1922. Γεννηθηκε το 1885 και πεθανε το
1957.
1945.
Παπάντωνης Ιωάννου Λιασίδη
Χειροτονήθηκε το 1945.
Γεννήθηκε το 1902, απεβίωσε το 1974. Προερχόμενος από πολυμελή και φτωχή
οικογένεια, δεν κατάφερε να παει στο Γυμνάσιο. Είχε όμως πολύ ενδιαφέρον για τα
γράμματα, έτσι από μόνος του μέσα από τα εκκλησιαστικά βιβλία κατάφερε να
μορφωθεί σε μέγα βαθμό. Αγαπού-σε επίσης τη Βυζαντινή μουσική, ήταν δε
διορισμένος ψάλτης στην Εκκλησία Θολοσκέπαστης της Κάτω Πάφου.
Δίδασκε την τέχνη αυτή που
ήξερε πολύ καλά σε πολλούς άλλους, έγραψε επίσης και εξέδωσε Εγκόλπιο
Βυζαντινής Μουσικής, μέγα βοήθημα για τους μαθητές του Ιεροψάλτες. Την εποχή
της Δεκατίας (είδος φόρου στην Αγγλική Αποικιοκρατική Κυβέρνηση) διετέλεσε
Μεμούρης (πιστοποιών υπάλληλος για τις σοδειές των Γεωργών ώστε να δοθεί από
αυτήν το ένα δέκατο στην Κυβέρνηση) θέση από την οποία μπόρεσε να βοηθήσει και
να διευκολύνει πολλούς φτωχούς συγχωριανούς του. Υπήρξε από τους ιδρυτές
θρησκευτικού συλλόγου και ύστερα της ΑΤΕ ΠΕΚ Χλώρακας. Υπήρξε επίσης μέλος και
αγωνιστής της ΕΟΚΑ.
1956 ΠΑΠΑΝΕΟΚΛΗΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΛΙΑΣΙΔΗΣ
Χειροτονήθηκε ιερέας το 1956.Γεννήθηκε στις 25/3/1911
στο χωριό Χλώρακα. Ενεπλάκη στον αγώνα της ΕΟΚΑ από το 1954, ως αγγελιαφόρος,
αφού τον μύησε στην οργάνωση ο πρώτος του εξάδελφος και συνάμα μυρωδικός του
κουμπάρος Κώστας Λεωνίδα-Παπάκωστας. Μετέφερε στον Αρχ.Μακάριο τον Γ´ και στον
στρατηγό Γεώργιο Γρίβα είτε γραπτώς είτε προφορικώς πως και πότε θα
μεταφέρονταν τα όπλα εις Λευκωσία. Επείτα ακόμη και ως Ιερέας είχε ενεργό
ανάμειξη στην πρώτη ομάδα που δημιουργήθηκε στο χωριό Έμπα με την φύλαξη του οπλισμού
στο σπίτι του και με την φιλοξενία επικυριγμένων αγωνιστών της ΕΟΚΑ.
Το 1933 νυμφέφθηκε την Αικατερίνη Γ.Παπαντωνίου από
την Έμπα. Το 1956 χειροτονείται διάκονος από τον Μητροπολίτη Φώτιο. Την ίδια
χρονιά η γενέτειρα του Χλώρακα χρειάζεται ιερέα και χειροτονείτε ιερέας από τον
Μητροπολίτη Κιτίου Άνθιμο, στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου. Κατά τις επισκέψεις
του στις κεντρικές φυλακές όπου εκρατείτο και εδεικάζετο ο μεγαλύτερος υιός του
και αγωνιστής της ΕΟΚΑ Γεώργιος Ι. Παπανεοκλέους(Κάρκας) συναντά και πείθει τον
εξάδελφο και κουμπάρο του Κώστα Λεωνίδα να τον αντικαταστήσει ως ιερέα στην
γενέτειρά του Χλώρακα. Εκοιμήθη εν ειρήνη πλήρης ημερών, 92 ετών, στις
1958.
Παπακώστας Λεωνίδα
Χειροτονήθηκε το 1958.
Γεννήθηκε το 1915, απεβίωσε το 1971.
Ιστορικό: Κώστας Λεωνίδα
(αργότερα Π/Κώστας), πρώτος ομαδάρχης ΕΟΚΑ. Η πρώτη ομάδα δημιουργήθηκε στη
Χλώρακα το 1954 και αποτέλεσε τον πυρήνα της οργάνωσης (εισαγωγή,
μεταφορά, απόκρυψη οπλισμού, και παραλαβή στελεχών της οργάνωσης). Ήταν εκ των
ιδρυτών της Παναγρoτικης Ένωσης Κύπρου (ΠΕΚ) και ανώτατος σύμβουλος στο
Παγκύπριο συμβούλιο της οργάνωσης.
Ήταν μέλος της εφορευτικής
επιτροπής στην κοινότητα της Χλωρακας η οποία διεξήγαγε το Ενωτικό Δημοψήφισμα
το 1950.
Στις 25 του Γεννάρη 1955
συνελήφθηκε με άλλους 12 στην περιοχή "Ροδαφίνια" ενώ παραλάμβαναν
οπλισμό και πυρομαχικά που μετέφερε το πλοιάριο "Αγιος Γεώργιος", και
καταδικάστηκε σε φυλάκιση.
Όταν αποφυλακίστηκε το
1958, χειρονήθηκε διάκονος, και σε λίγες μέρες πρεσβύτερος. Σαν ιερέας ανέπτυξε
πλούσια Κοινωνική και θρησκευτική δραστηριότητα. Πρωτοστάτησε στην ανοικοδόμηση
της εκκλησίας της "Χρυσοαιματούσης" που είχε χαλάσει στον σεισμό του
1953 με εθελοντική εργασία, και με εράνους σ όλη την Κύπρο. Ήταν ένας από τους
κύριους συντελεστές στο να μεταφερθεί νερό και ρεύμα στην κοινότητα, καθώς και
στην διάνοιξη και ανακατασκευή σχεδόν όλων των δρόμων του χωρίου. Το 1961 με
δικές του προσωπικές ενέργειες προς τη Ζήνα Κάνθερ, κατάφερε οπως αυτή
καταστεί μεγαλη ευεργέτιδα της Χλώρακας με έργα οπως την διάνοιξη και κατασκευή
του δρόμου που οδηγεί στο χώρο αποβίβασης του Διγενή, την ανέγερση του
παρεκκλησιού του "Αγίου Γεωργίου" την μεταφορά του πλοιαρίου, την
ανέγερση εστιατορίου, οπως και τη μεταβίβαση 33 στρεμμάτων γης, στην εκκλησία
της Χλώρακας που η Ζήνα Κάνθερ ειχε αγοράσει.
Κατά την διάρκεια της
Ιεροσύνης του, υπήρξε Θρονικος επίτροπος της Ιεράς Μητροπόλεως Πάφου
Πέθανε από σύντομη ασθένεια
στις 23/7/1971 σε ηλικία 56 ετών.
1971,
Παπανδρέας Παπακώστας
Γεννήθηκε στη Χλώρακα στις
6 Νοεμβρίου 1941. Κατάφερε να φοιτήσει μέχρι την 4η Τάξη Γυμνασίου με πολύ
κόπο, γιατί οι καιροί ήταν δύσκολοι, υπήρχε φτώχεια, αλλά κυρίως ήταν η εποχή
που συνέβαινε ο αγώνας της ΕΟΚΑ ενάντια στους Άγγλους αποικιοκράτες. Σαν
μαθητής ελάμβανε μέρος σε όλες τις διαδηλώσεις και εκδηλώσεις διαμαρτυρίας
ενάντια σε αυτους, με αποτελεσμα να συλληφθεί δυο φορές.
Την πρώτη συνελήφθει σε
διαδήλωση και κρατήθηκε για τρεις ημέρες, τη δεύτερη ύστερα από προδοσία
οδηγήθηκε στα γνωστά κρατητήρια του «Ευθύβουλου», όπου υπέστη πολλά
βασανιστήρια, είναι λογω αυτής της σύλληψης που διέκοψε την φοίτηση του στο
Γυμνάσιο. Ο πατέρας του ο γνωστός Παπακώστας Λεωνίδας, άνθρωπος με υψηλά
ιδανικά και ηθικές αρχές, το 1960 τον ενέγραψε ως φοιτητή στην Ιερατική σχολή
Κύπρου από την οποία απεφοίτησε το 1963. Το 1965 ενυμφεύθη την Ρεβέκκα Πολεμίτη
και απέκτησε 3 παιδιά, την Έλλη, Γιώργο και Κώστα. Το 1971 βλέποντας τον πατέρα
του να είναι βαριά άρρωστος απεφάσισε να χειροτονηθεί ιερέας ώστε να τον
βοηθεί. Ο πατέρας του πεθαίνει την ίδια χρονιά, ακολούθησαν δύσκολα χρόνια,
επήλθε Εθνικός διχασμός, ο κόσμος χωρίστηκε σε δύο παρατάξεις, η εκκλησία
διχάστηκε.
Ο Παπανδρεας εγκαταλείπει
την Κύπρο και μεταβαινει στην Ελλάδα για να εργαστεί εκεί. Εγκαθίσταται στη
Κρύα Βρύση Γιαννιτσών όπου εδιορίστη ως ιερεύς. Εκεί με πολλη υπομονή,
εγκαρτέρηση, όρεξη και πείσμα, κατάφερε ταυτόχρονα με την εργασία του να
εγγραφεί και να τελειώσει το γυμνάσιο, ακολούθως ενεγράφη στο Ποιμαντικό τμημα
του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης απ όπου πήρε πτυχίο Θεολογίας. Το 1987
επιστρέφει στην Κύπρο και αναλαμβάνει την ενορία της Χλώρακας. Ταυτόχρονα
διορίζεται ως καθηγητής Θεολογίας και διδάσκει σε διάφορα Γυμνάσια. Από τότες
μέχρι και σήμερα 2010, υπηρετεί με περηφάνια και προσφέρει με επιτυχία τις
ποιμαντικές του υπηρεσίες στην κοινότητα της Χλώρακας
1973.
Παπάχαμπης Παπαντωνίου
Χειροτονήθηκε το 1973.
Γεννήθηκε το 1928, απεβίωσε το 2007. Υιός του επίσης ιερέως Παπαντώνη Λιασίδη,
μεγάλωσε με Ελληνοχριστιανικές γαλουχίες, έλαβε μέρος στον αγώνα της ΕΟΚΑ όπου
προσέφερε με χαρά τις υπηρεσίες του. Ήταν από νεαρής ηλικίας ψάλτης στην
εκκλησία της Χλώρακας για πολλά έτη, όταν δε του εζητήθη από τον Μακάριο να
ενδυθεί τα ράσα, δεν ηρνήθη, έτσι το 1973 χειροτονείται ιερεύς.
2006 Παπάσταυρος Κ.
Λεωνίδα.
Γεννήθηκε το 1956 και από
μικρός ήταν λάτρης της εκκλησίας. Του είχε προταθεί από τον τότε μητροπολίτη
Πάφου Γεννάδιο να σπουδάσει ως Θεολόγος, αλλά λόγω ιδιαζουσών συνθηκών δεν
κατέστη δυνατόν. Έτσι στην ηλικία των πενήντα ετών μετά από παρότρυνση του
ετοιμοθάνατου ιερέα της Χλώρακας Παπάχαμπη, αποφάσισε και εκπλήρωσε στην
επιθυμία του, καθώς και το δικό του όνειρο.
Σπούδασε στην ιερατική
σχολή της εκκλησίας της Κύπρου όπου διακρίθηκε ως δεύτερος στη βαθμολογία, και
κατά τη διάρκεια της φοίτησης του, λειτουργούσε στις εκκλησίες της Χλώρακας και
του Αγίου Στεφάνου Λέμπας. Ήταν ο τελευταίος διάκονος που χειροτονήθηκε από τον
Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο Β πριν την εκλογή του ως Αρχιεπίσκοπος στο ανώτατο
αξίωμα της εκκλησίας της Κύπρου. Ήταν επίσης ο πρώτος ιερέας που χειροτονήθηκε
από του Μητροπολίτη Πάφου Γεώργιο άμα τη αναλήψη του ως Μητροπολίτης Πάφου.
Επί της διακονίας του ως
ιερέας του Αγίου Στεφάνου της Λέμπας, μαζί με τους Λοϊζο Λοϊζου, Μωϋσή
Σεραφείμ, Νικόλαο Όψιμο, Νεόφυτο Χαραλάμπους και Ανδρέα Καμπανέλα οι οποίοι
αποτελούσαν την επιτροπή της εκκλησίας, με ενέργειες τους, χάλασαν το μικρό
παρεκκλήσι και έχτισαν στη θέση του την σημερινή μεγαλόπρεπη εκκλησία.
Σαν ιερέας, θέλοντας να
προβάλει την εκκλησιαστική περιφέρεια της Πάφου, σκηνοθέτησε και γύρισε διάφορα
ντοκιμαντέρ με την επωνυμία "Η Πάφος και ο κόσμος της" που προβάλλουν
την πολιτιστική και λαογραφική κληρονομιά όλων των χωριών της Πάφου, και με τη
βοήθεια του υπουργείου παιδείας προώθησε σε όλη την Κύπρο και όλο τον
κόσμο όπου υπάρχουν Απόδημοι Έλληνες.
